Fundacja Rodzinna a zachowek

Długoterminowe planowanie majątkowe, uwzględniające kolejne pokolenie nazywane jest procesem sukcesji.

W praktyce oznacza zmianę właściciela, do której dochodzi za życia, albo na wypadek śmierci. 

Jednym z czynników, które mają znaczenie przy sukcesji majątku są potencjalne rozliczenia pomiędzy spadkobiercami.  Jeżeli sukcesja nie obejmuje równego podziału może wiązać się z roszczeniami o zachowek. W wielu procesach sukcesyjnych jest to istotna okoliczność decydująca o sposobie przeprowadzenia sukcesji. 

Prace nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej uwzględniały kwestie dotyczące zachowku. Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza zmiany w prawie spadkowym, i tak w przypadku fundacji rodzinnej m.in.:

• przy obliczaniu zachowku dolicza się także do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę, w przypadku gdy fundacja ta nie jest ustanowiona w testamencie
• przy obliczaniu zachowku dolicza się także do spadku mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, o wartości nie większej niż wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę
• przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą
• przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku
• świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej na rzecz jego wstępnego
• jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek koszty zrealizowanego przez fundację rodzinną obowiązku alimentacyjnego ciążącego na spadkodawcy, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku
• roszczenie przeciwko fundacji rodzinnej obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego funduszu założycielskiego przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Dodatkowo ustawa o fundacji rodzinnej potwierdza dotąd stosowaną praktykę zrzeczenia się prawa do zachowku. Znowelizowane przepisy stanowić będą od 22 maja 2023 r. wprost, że zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części. To dodatkowe narzędzie w procesie sukcesji, które również będzie stosowane w wielu przypadkach przy strukturyzacji sukcesji z wykorzystaniem fundacji rodzinnej.